NHẬT KÝ THỜI TRANG ĐÔNG NAM Á | Chương 6: Áo Dài Khăn Đóng - Văn Hóa Nơi Đất Việt

Những ngày đầu đông ở Hà Nội, cái se lạnh làm tôi nhớ đến tà áo dài khăn đóng – Hình ảnh quen thuộc trong ký ức mỗi người con đất Việt. Khi viết những dòng này, tôi ngồi giữa lòng phố cổ, nhâm nhi chén trà thơm, ánh mắt đảo qua đảo lại giữa dòng người tấp nập mà lòng thầm cảm nhận sự đối lập giữa sự hiện đại và nét truyền thống còn đâu giữa mảnh đất Ngàn năm Văn Hiến. Áo dài khăn đóng - một thời, là biểu tượng của vẻ đẹp trang nhã và tôn nghiêm. Nhưng theo năm tháng, nó đã phải chịu những ánh nhìn phán xét, đôi khi khắt khe từ những giá trị hiện đại. Liệu đó là sự "sự lỗi thời" hay chính chúng ta chưa kịp hiểu hết vẻ đẹp ẩn sau từng nếp vải và những đường nét đầy ý nghĩa của nó?

Hồi Ức Về Một Thời Đã Qua

Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên được thấy bộ khăn đóng áo dài qua bức ảnh của ông nội. Đó là một bộ áo dài màu thâm, đi cùng chiếc khăn xếp đen, chiếc quần ống sớ trắng, và đôi giày Gia Định sáng bóng. Lúc ấy, tôi đã bật cười. "Sao lại mặc một bộ đồ trông giống nhau như thế này?" – Câu hỏi trẻ thơ vang lên trong đầu tôi, chỉ để nhiều năm sau, tôi nhận ra rằng nó không chỉ là y phục, mà còn là câu chuyện về văn hóa, lịch sử và tầng lớp xã hội Việt Nam.

Thời phong kiến, chiếc áo dài không chỉ mang giá trị thẩm mỹ. Nó là biểu tượng của một xã hội trọng lễ nghi, nơi mọi người đều được "đồng phục hóa" để xóa nhòa những khác biệt về giai cấp. Nhưng có phải lúc nào che giấu cũng là giải pháp tốt? Tôi từng tự hỏi như thế, khi thấy chiếc áo dài của các "liền anh" Quan Họ đứng cạnh những tà áo tứ thân duyên dáng của các "liền chị."

(Ảnh 1 - Hình ảnh tà áo dài truyền thống của Việt Nam thời thực dân phong kiến (Nguồn: Ylanloger)

Dấu Ấn Triều Nguyễn Và Chúa Nguyễn Phúc Chu

Chiếc áo dài và khăn đóng không chỉ là trang phục mà còn là sự phản ánh của bối cảnh chính trị và văn hóa qua các thời kỳ lịch sử. Trong giai đoạn đầu thế kỷ XVIII, dưới sự trị vì của Chúa Nguyễn Phúc Chu (1691 - 1725), áo dài được cải cách và chuẩn hóa để trở thành một biểu tượng cho sự ổn định và quyền uy của triều đình Đàng Trong.

Chúa Nguyễn Phúc Chu với tầm nhìn vượt thời đại, đã thúc đẩy sự giao thoa văn hóa giữa Việt Nam và các nước phương Đông như Trung Quốc, Nhật Bản, và các thương cảng châu Âu. Ông không chỉ là người bảo hộ Phật giáo mà còn là người định hình phong cách trang phục triều đình. Áo dài khăn đóng, dưới sự khuyến khích của ông, trở thành trang phục tiêu biểu không chỉ dành cho giới quan lại mà còn lan tỏa đến tầng lớp bình dân trong các dịp lễ hội.

(Ảnh 2 - Hình ảnh minh họa về Chúa Nguyễn Phúc Chu và tầm nhìn vượt thời đại (Nguồn: Internet)

Chính từ thời kỳ này, hình ảnh người đàn ông trong bộ áo dài the, khăn đóng đã khắc sâu vào văn hóa Việt, vừa uy nghiêm vừa gần gũi. Tầm ảnh hưởng của Chúa Nguyễn Phúc Chu đã tạo tiền đề cho chiếc áo dài trở thành một biểu tượng vượt thời gian, tồn tại mạnh mẽ qua các giai đoạn lịch sử.

Hành Trình Tìm Lại Nguồn Gốc

Chiếc áo dài, theo tôi biết, xuất hiện từ những bức tranh Tố Nữ, tranh thờ đạo Mẫu, hay các pho tượng ở chùa Dâu, chùa Keo. Từ những dấu ấn ấy, ta có thể thấy hình bóng chiếc áo dài hiện diện ít nhất từ thế kỷ XVIII. Phụ nữ thời ấy chưa có khái niệm "eo thon" hay "bay bướm" áo dài đơn giản chỉ là một tấm áo thẳng, ôm lấy cơ thể người mặc.

Còn khăn đóng? Chiếc khăn vấn tròn, mềm mại trên đầu, như một vòng hào quang tôn lên nét đoan trang. Tôi đã từng đứng lặng trước pho tượng Ngọc Nữ ở chùa Keo, nhìn thấy cả một thời đại qua từng nếp gấp trên khăn, trên áo.

(Ảnh 3 - Bức tranh Tố Nữ và hành trình tìm lại những ấn tích gốc (Nguồn: Sieuthitranhdep)

Áo Dài - Giữa Cái Đẹp Và Cái Chưa Hoàn Thiện

Thời gian trôi qua, chiếc áo dài phụ nữ đã trải qua nhiều đợt cải tiến để trở nên mềm mại, quyến rũ hơn. Nhưng áo dài nam thì khác, gần như đứng yên trong dòng chảy thời trang. Dẫu vậy, có lẽ sự "cứng nhắc" ấy lại là điều khiến nó trở thành một biểu tượng: một lời nhắc nhở về sự bền bỉ, ổn định của văn hóa Việt Nam.

Tôi còn nhớ câu chuyện của nhà thiết kế Cát Tường những năm 1930, khi ông tạo ra những mẫu áo dài tân thời đầu tiên. Những chiếc áo dài Le Mur, chịu ảnh hưởng từ thời trang Pháp, mở ra một chương mới cho thời trang Việt Nam. Nhưng với áo dài nam, những cải tiến như kiểu "Đề Thám" hay áo dài the vẫn giữ được nét truyền thống.

(Ảnh 4 - Áo Dài | Giữa Cái Đẹp Và Cái Chưa Hoàn Thiện Cho Tới Nay Vẫn Là Câu Hỏi Chưa Có Lời Giải Đáp (Nguồn: danangfantasticity)

Di Sản Và Tương Lai

Ngày nay, khi xã hội bước vào kỷ nguyên toàn cầu hóa, áo dài khăn đóng đôi khi bị gắn mác "lỗi thời" Tuy nhiên, trong các dịp lễ hội hay sự kiện đặc biệt, như Hội nghị APEC tại Hà Nội, bộ y phục này lại được khoác lên mình các nguyên thủ quốc gia, như một lời khẳng định: "Đây là Việt Nam!"

Tôi tin rằng, giá trị của áo dài khăn đóng không nằm ở việc nó có "hợp mốt" hay không, mà nằm ở câu chuyện nó kể về người Việt: sự tinh tế, sự tôn trọng văn hóa và truyền thống, và cả những thay đổi mà nó đã chứng kiến.

Dẫu có những ý kiến trái chiều, tôi vẫn giữ một niềm tự hào đặc biệt khi nhìn thấy ai đó khoác lên mình bộ y phục ấy. Trong một thế giới luôn thay đổi, giữ lại chút gì đó cho riêng mình, chẳng phải cũng là một cách để tồn tại sao?

Pierre Cardin Paris Vietnam & Oscar Fashion

(2024 - 2025)

*Hành ký: Trương Quang Nhật

TỔNG TIỀN:	0₫
Xem giỏ hàng	Thanh toán